Aantekeningen: AI en opgroeien

Vandaag vond AI en opgroeien: een pedagogisch gesprek plaats, een evenement dat werd georganiseerd door het Pedagogisch Collectief in samenwerking met de Gemeente Amsterdam en Kennisnet. Hier mijn aantekeningen bij de diverse sprekers.

Introductie door Marjolein Moorman (wethouder te Amsterdam, o.a. onderwijs)

Marjolein Moorman grijpt nog even terug op de vraag waarop niemand nee durfde te zeggen, of we wisten wat AI was: “Ik weet eigenlijk helemaal niet welke algoritmes er allemaal achter zitten. Dus weet ik eigenlijk wel wat AI is?”, een meer dan terechte vraag.

Als inkoppertje genereerde ze een welkomstpraatje met ChatGPT. Eerst positief, later ook wat ‘kritische’ kanttekeningen, maar zoals ze zelf ook al zegt: allemaal wel heel keurig.

We moeten in gesprek blijven over deze technologie. Ze benoemd problemen met mobieltjes. Buitenspelen. Maar AI is er; we moeten antwoorden formuleren. Ze geeft ook aan dat er een Onderwijs manifest aankomt. Ze doet een shout out naar Gert Biesta (die later zal spreken): hoe zorgen we voor goed gekwalificeerde kinderen die omgaan met AI misleiding? Hoe blijven we elkaar ontmoeten. En hoe gaan we om met pesoonsvorming?

Remco Pijpers (kennisnet): voor opvoeden is geen algoritme beschikbaar

Opvoeden is balanceren en gaat met spanning.

Paper: Friesen & Su, 2023 wordt aangehaald over diverse spanningen: nabijheid-loslaten, beschermen-blootstellen, vrijheid-beperken, heden-toekomst. Bij dat laatste: Helpen met toekomstige vaardigheden zoals AI versus kinderen in het heden laten zijn.

Voorbeelden: Snapshat met My AI. Wat moeten we daarmee? (Op afstand of nabij?) Of GoGuardian, een tool welke meekijkt bij surfgedrag van kinderen en dan profielen maakt die gedeeld worden met docent [ed. 🤯 ], moeten we kinderen beschermen of blootstellen? In het kader van vrijheid/beperken een voorbeeld van hoe AI tools helpen profielen te maken van de ‘temperatuur in de klas’ [ed. que?]. En ten slotte heden-toekomst spanning, waar je veelal een algoritmisch pad ziet met met toch een voorbepaalde richting, zie o.a. een logo van het ook bij onze school gebruikte Snappet.

Vragen van Remco Pijpers:

• Wat is de pedagogische opdracht, nu AI erbij komt?
• Hoe maken we ruimte voor de dialoog over de pedagogische spanningen?
• Hoe maken we ruimte voor zoeken naar antwoorden?

Gert Biesta: kunstmatige intelligentie en pedagogiek

Gert Biesta gebruikt de term: Kunstmatige Intelligentie (KI). De pedagogische insteek is niet populair. Psychologie en leertheorie voert de boventoon. Focus sinds jaren ‘50 is ook steeds meer op cijfers komen te liggen en de pedagogische benadering werd te weinig wetenschappelijk bevonden.

Onderwijs met pedagogische kwaliteit

Hij overwoog een andere titel: “There is a new drug on the street”. KI is heel verleidelijk. Je krijgt heel snel een verleidelijk verhaal. Maar produceert ook onzin. En dat ziet hij ook bij studenten.

Het kernwoord bij hem is volwassenheid. Het gaat niet over ontwikkeling en relaties en aardig zijn, maar welke talenten zijn de moeite waard om volwassen te worden.

Er wordt onderbroken voor een afbrandertje op de A van AI: Artificial, Average (voorspelbaar, Er zit niets nieuws in), Awful-lot-of-energy en tenslotte: Adaptieve intelligentie. Adaptieve intelligentie ontbeert dus ook de mogelijkheid om nee te zeggen, machine oordeelt niet. Maar we moeten niet altijd ja zeggen, mensen moeten kunnen blijven oordelen.

Hij haalt Xunzi aan, en daaruit volgt mensen zijn meer dan een intelligent adaptief algoritme. We zijn geen voorgeprogrammeerd wezen. We kunnen aangesproken worden. Mensen hebben een binnenwereld. Om mens te zijn kunnen en moeten we oordelen.

Hoe brengen we dit ‘in het spel’, hoeveel doet ons werk er eigenlijk toe, en hoe (Dietrich Benner (1987, 2015))

• Rosa Parks: “Kon ze niet lezen?”, “Heeft haar onderwijs gefaald?”
• Eichman: Antwoordde op de verantwoordelijkheidsvraag: “Nee ik deed wat de mensen boven mij doen. En ik heb geleefd volgens de waarden van de samenleving.”

Aanleg en omgeving 100% opvoeding 0%

Door de jaren heen is er steeds verschillend gewicht gehangen aan aanleg vs. omgeving vs. opvoeding. Echter, opvoeden gaat om de vraag hoe er een ‘Ik’ kan komen. Een vraag van een andere orde. Aansporen tot zelfstandigheid, aansporen tot persoon willen zijn.

Persoonzijn is persoon zijn. Juist wanneer het er op aan komt moeten we besluiten vanuit onze persoon. Wat ga ik doen met mijn identiteit. Een volwassen persoonlijkheid gaat niet lukraak achter diens verlangens aan, maar plaatst ze in perspectief. Gaat het helpen? Gaan deze verlangens helpen? Onderwijs volgens Spivak (2004): “The uncoercive rearrangement of desires” [eigen vertaling: het onbeheerst herschikken van verlangen, ed.].

In “The impulsive society: what’s wrong with getting what we want?” (Paul Roberts, 2014) wordt ingegaan op de verlangens economie. Apple verkoopt met verlangen naar een mobiele telefoon. Die verlangens worden op ons afgevuurd via ‘sociale’ media (en andere advertentie kanalen). De economie heeft baat bij het niet-nadenken. Ze verdienen aan onze onvolwassenheid. Populistische politiek idem. Er wordt niet ontkend dat we egoïstisch zijn, maar het ongemedieerde verlangen is het principe is geworden van de samenleving. (Philippe Meirieu, 2007). Een onderwijzer moet helpen voorbij de impulsieve actie te gaan (een vorm van infantiliteit). Daarom dus pedagogiek! Handvatten geven om je te bevrijden van infantiliteit. KI is een verleiding. De school is een oefenplaats voor volwassenheid. Weten we nog hoe daar aan gewerkt moet worden?

Het belang van ervaringsdoelen. Zelfstandig ervaren (gymnastiek, teamsport). Weerstand tegenkomen (handvaardigheid, ambacht…)

Het is daarom zoveel moeilijker om nu nog tot volwassenheid te komen met al deze verleidingen. En daarom is het juist zo urgent!

Panel discussie

Er waren iets teveel verschillende perspectieven om nog gestructureerd te blijven noteren, maar:

Felliene: Pas op voor een vertekend perspectief: vertaal apps werken echt niet voor alle talen(!) Leerlingen worden enthousiast door te programmeren in eigen taal. Arabisch is heel slecht met Google Translate. Gemak haalt zoveel Menselijkheid weg. Haal de stekker uit de AI machines [hear hear, ed.]

Luc Sluijsmans: examencommissie discussie over de boekverslagen, mocht ze AI gegenereerde verslagen gewoon afkeuren? Dus nu de vraag: Waarom een boekverslag? Nu zijn ze gekomen tot een andere manier van beoordelen. Samen zitten en bespreken. Ook, welke boeken lezen we, in welke taal? In de moedertaal? Door AI gaan we weer terug naar tekentafel. Waarom doen we het? Heeft het ook over Bachelore Internationale (?) Dus Omarm AI [weet niet of hij heeft geluisterd naar Gert Biesta, heb iets totaal anders gehoord 😅, ed.]

Deelsessie: Amsterdamse visie op AI

Geen aantekeningen gemaakt, maar ik vind het een lastige. Hier mijn eerdere aantekeningen bij het visiedocument van Amsterdam. Leuk te zien dat vrienden van Cybersoek erbij waren :)

Korte beschouwing

Ik merk dat ik mezelf steeds meer richting de tegenstanders van AI begeef, zeker wanneer we het inzetten bij het opleiden van kinderen. Je hoeft als kind echt niet te leren hoe je een prompt schrijft; het idee is juist dat de AI tool zo gebruiksvriendelijk is, zo verleidelijk. We geven immers ook geen Snapchat cursus, dat leren kinderen / jongvolwassenen ook vanzelf wel. Gestructureerd informatie kunnen beoordelen echter, een document kunnen structureren … ik kan daar zelfs nog in groeien, maar het is essentieel om gedachten te kunnen ordenen, gedachten die je nodig hebt om als een echt volwassen mens te opereren. Dat moet je leren door te doen, misschien wel gewoon met pen en papier te schrijven. En dan te bedenken dat AI zoveel energie kost. Terwijl veel zaken ook anders goed opgelost kunnen worden zonder intensieve AI. Hier zal ik later nog verder over uitweiden.