Laat je niet verleiden Over loterijen

Gekscherend heb ik loterijen ook wel eens belasting op domheid genoemd. Ik vind dat eigenlijk niet kunnen. En daarom moet het voorkomen worden. Loterijen zijn niet veel anders dan oplichtingsmachines die verleiding gebruiken als dark pattern. In dit stukje reken ik het een en ander op biervilt-niveau.

Stel, je koopt een lot van de postcode loterij voor €12,50 (bron postcodeloterijsite, op 26 januari 2015). Ongeveer 35% hiervan wordt uitgekeerd (zo’n 50% gaat naar goede doelen, en de overige 15% is voor de organisatie; bron). Gemiddeld verlies je per lot dus €8,13 (waarvan, het mag gezegd worden, ongeveer €6,25 naar goede doelen gaat en €1,88 naar feestjes, directie, medewerkers automatiseerders en indirect de staat (loonbelasting e.d.)).

De beperking op het verlies van de volledige €12,50 per lot is echter bij de deze en andere niet-staatsloterij-loterijen veelal niet 100% van jou. In Nederland betaal je 29% belasting over alle kansspeluitkeringen boven de €449. Dus win in 10 jaar tijd (de postcodeloterij kent 14 trekkingen per jaar) eindelijk eens die €612,5 die je voor je investering van €1750 wel zou mogen verwachten dan ontvang je slechts €434,88. Gemiddeld ontvangen deelnemers dus amper een kwart van hun inleg terug (minimaal €3,11) (het exacte bedrag hangt af van de distributie van de prijzen, veel kleine prijzen onder de belastinggrens leiden tot verminderd aandeel in afdracht aan de staat en dus een hoger netto uitkeringspercentage).

Terzijde: de staat organiseert dus zelf ook een soortgelijke oplichterij, de staatsloterij. Hier is de kans op het uiteindelijk terugwinnen van de investering groter omdat bijna €7 van iedere binnengekomen €10 wordt uitgekeerd. De staatskas profiteert er waarschijnlijk echter ook meer van (op zich niet erg, het is een goed doel waarin ik inspraak heb (alleen helaas jij ook ;) )), want zij hebben enkel te maken met organisatiekosten. Leiden we die af van de op zich complexere postcodeloterij waarvan 15% niet naar de goede doelen en/of het prijzengeld, dan gaat er bij €1,50 naar de staatskas per ingelegde €10, maar ik schat dat de werkelijke opbrengst voor de staat uiteindelijk eerder iets van €2 per ingelegde €10 zal zijn.

Ok. Slechte investering dus, maar zelfs wanneer je wint kan het zijn dat je alsnog niets er aan overhoudt. Want wanneer je een inkomensafhankelijke uitkering hebt, dan ontvang je per lot netto nog maar… het is terecht dat zij die een uitkering hebben, of schulden hebben aan de staat, deze direct stopzetten of aflossen bij winst in een loterij. Maar het is triest dat zij de de gehele uitkeringsperiode verleid zijn door of met toestemming van diezelfde staat. Met als gevolg het hebben van een nog lager besteedbaar inkomen.

Gekscherend heb ik loterijen ook wel eens belasting op domheid genoemd. Ik vind dat eigenlijk niet kunnen. En daarom moet het voorkomen worden. Op sigaretten komen binnenkort afschrikwekkende plaatjes met de gevolgen van overmatig roken. Het lijkt mij logisch dat loten dan op z’n minst voorzien worden van een overduidelijke kosten-baten analyse voor de winnaar, de organisatie (en de eventuele goede doelen). Of een duidelijke waarschuwing: dat deelnemers verliezers zijn.