Over fatsoen en zo (nieuwjaarsrede 2011)

Op de valreep (eigenlijk ook traditie) mogen jullie (weer) de jaarlijkse traditie mee maken: de nieuwjaarsrede van :murb:! Een getrouwde murb, dat wel. Maar verder als vanouds! Goed. Het wordt al laat. Zijn we klaar voor een stukje serieus geneuzel? Laten we maar snel beginnen!

Ultieme vrijheid, anarchie. Geen overheidsbemoeienis. Links ideaal, of neoconservatieve droom. Ultieme controle, dictatoriaal bewind. De enige mogelijkheid om communisme, danwel puriteins eigen-volk-de-meeste-vrijheid-gedachtegoed af te dwingen.

Vreemd hoe uitersten op elkaar lijken. Maar terwijl we (wel, ik in ieder geval) ons druk maken over de afbraak van het vrije Nederland dat zich omvormt in een conservatief naar binnen gekeerd landje vergeten we ons af te vragen wat we daar aan werkelijk kunnen doen. En waar het misschien misgegaan is. Temeer ook omdat de hang naar conservatisme ook hand in hand gaat met minder controle op machtige instituten. Maar wat is het antwoord? Vrijheid? Gelijkheid? Tolerantie? Zoals Bas Heijne nog schreef op de laatste dag van het nieuwe jaar, hebben de ‘verlichte’ politici hun verhaal aan de gewone burger misschien wel verloren in hun abstracte denken...

Ondertussen worden goede plannen om de natuurlijke rijkdom nog enigszins te behouden stilgelegd, laten we de cultuur verarmen, relaties tussen bevolkingsgroepen verharden en kijken weg als we zien dat de rijke minderheid steeds rijker wordt.

Dat ouderwets socialistisch protectionisme de oplossing is wil ik eigenlijk liever ook niet geloven. Maar door te veel te richten op vage concepten als ‘liberaal’, ‘transparantie’ en ‘vrijheid’ vergeten we waar dit eigenlijk over gaat: dat we fatsoenlijk met elkaar en de wereld om gaan. Het is fatsoenlijk om elkaar de vrijheid te gunnen, om eerlijk te zijn, en niet over ieder wissewasje te vallen. Maar zo is het ook soms ook fatsoenlijk om mensen die het nodig hebben te steunen, in plaats van ze in de kou te laten staan onder het motto: wie hard werkt… en zo is het ook fatsoenlijk om niet ieder overheidspotje te willen gebruiken omdat het je toevallig snapt hoe je er geld uit kunt peuteren.

Misschien is het ook wel fatsoenlijk om de bevolking het vertrouwen te geven dat ze zichzelf wel met alles redden… maar als je de bevolking de vrijheid geeft, kun je er dan in vertrouwen dat deze vanzelf wel de juiste keuzes maakt. Het lijkt onmogelijk, want hoe anders kan het dat te goedkoop vlees in de vorm van kiloknallers nog steeds in trek zijn, en banken alweer speels met de regels aan de haal gaat, en zorgkosten maar door blijven stijgen? Uiteindelijk corrigeert de markt zich wel, is de olie op, zijn mensen hun spaargeld kwijt, en gaan mensen wel weer zoeken naar oplossingen. Maar zijn dat de heftige tumulten waar we zo naar verlangen?

Mariëlle en ik dromen van een leven zonder ingewikkelde constructies van belastingen en subsidies. Zodat je zelfstandiger kunt leven, zonder die hete adem van de overheid. Heel erg Tea Party eigenlijk.

Zou dat nog kunnen? Niet zonder overheid. Maar misschien moet de overheid er niet zijn voor de voorzieningen, maar voor de correctie. Slechts het goede promoten en het slechte verbieden, of minder toegankelijk maken. Door middelen te gebruiken die het haar bevolking in de eerste plaats niet moeilijker maakt om gewoon te leven, maar wel prikkelt om het goede te doen. Meer ruimte voor dieren eisen, voor producten uit het buitenland dezelfde milieu- en arbeidseisen stellen als hier, energie besparing interessanter maakt door al het energie gebruik gewoon duurder te maken. En ook vooral kijkt naar de eenvoud. Subsidies te schrappen waarvoor je specialistische bedrijven nodig hebt om ze aan te kunnen vragen. Want complexiteit nodigt misbruik uit. Eenvoud biedt transparantie. En wat te begrijpen is, en niet te misbruiken is, is te vertrouwen. En dan ophouden met hier, daar, en daar, belastingen proberen te innen. Beperk het tot het inkomen, en misschien aankopen (maar slechts om te sturen), zodat het overzichtelijk wordt en we ons wangedrag niet langer kunnen verbergen achter de chaos van de complexiteit.

Ach, wie ben ik ook om dit soort plannen verder uit te denken. Het maakt mij eigenlijk niet uit hoe het gebeurt. Zolang er maar vanuit goed fatsoen wordt gedacht en niet vanuit macht of gewin ten koste van een ander, of iets anders. Zolang er maar gestreefd wordt naar eenvoud. Zodat we elkaar niet meer hoeven te wantrouwen. Dat de (beperkte) regels duidelijk zijn en het het leven overzichtelijk. Die regels kunnen we dan handhaven, en in die ruimte kunnen we ons in vrijheid ontwikkelen. In onze hoofden, en als maatschappij. Op een fatsoenlijk 2011!

Al het beste!