Een elitair nieuw jaar!

Elite. Je kunt er een pesthekel aan hebben. Je kunt ze negeren. Je kunt ze adoreren. Of het cliché ervan nadoen (denkend aan Thierry*).

*Thierry is eigenlijk ook best wel elite. Thierry is een van de 150 mensen die niet zozeer uitverkoren is, maar toch wel verkozen. Mij nog niet overkomen.

Ok. Elite. Onlangs werd ik er op gewezen dat #jesuiselite. Werkelijk? Wikipedia zegt:

Elite een kleine groep in een maatschappij, met buitengewone kwalificaties of privileges, waardoor zij op een bepaald vlak de hoogste positie inneemt. Zo kan er sprake zijn van onder meer politieke, militaire, economische en culturele elites.

Uitsnede Schuttersmaaltijd ter viering van de Vrede van Munster, Bartholomeus van der Helst, 1648

De 1% dus? Denk nog niet dat ik tot een één-procent behoor. 5%? Mogelijk. 20%? Zeker: “…bijna iedereen met een wetenschappelijke titel voor zijn naam.” In het artikel worden de 20%’ers erop gewezen dat ze teveel doen voor zichzelf en te weinig voor een ander. Ik beken graag schuld, maar zou het liever over de onderliggende oorzaak willen hebben; de 20% geeft te weinig om anderen.

Ja, er is een plafond dat het steeds lastiger maakt om in die 20% te komen als je ouders en/of vrienden er ook al niet inzitten. Het is ook lastiger als je vrouw of niet wit bent. Maar anderzijds blijft de 20% 20%. Als het alleen om bereikbaarheid gaat blijft er een “80%” achter. Er moet meer veranderen*.

*ik vraag mij af of er ook niet veel veranderd is in de samenstelling van de 20% elite. De betere middenstanders van weleer zijn wellicht ook aan de kant geschoven door een nieuwe generatie van dienstverleners die zich helemaal niet weten te gedragen, simpelweg omdat ze ‘nouveau elite’ zijn)

Ik denk dat we ons er bewuster van moeten zijn dat de 20% ook verantwoordelijkheden heeft. Zelfs ware meritocratische elites blijven elites.

Een elite moet dan ook verantwoordelijkheid nemen, het goede voorbeeld geven. Niet langer zuiver egoïstisch zijn. En dat vereist niet alleen progressieve en abstracte idealen zoals meer Europese en wereldwijde samenwerking en strijden voor gelijke rechten voor inwoners van staten ver van hier vandaan (want thuis doen we het zo goed #sleepwet).

Nee, het boerenverstand, of het had-ik-jou-ook-wel-kunnen-zeggen, is te simpel. Doorrekeningen dan? Zo slecht nog niet. Maar het moet geen ontkenning worden van de complexiteit die samenleven met zich meebrengt.

De elite hoort te strijden tegen de verwarring. Juist de complexiteit biedt ruimte voor het creëeren van verwarring. Klimaatverandering is misschien toch niet echt. Lagere belastingen zijn voor iedereen goed (trickle down economics). Et cetera. Die verwarring is een rookgordijn van bestaande machthebbers om de macht te houden. En door er een populistisch sausje over heen te gieten, lukt dat ook vaak. Veel van de extreemrechtse retoriek is nu overal rechts van het oude midden te horen. Dat, lieve 20%’ers, is onze taak; we moeten beter weten. Een 20%’er van de VVD mag geen genoegen nemen met de opportunistische retoriek van types als Halbe Zijlstra. CDA’er Buma zegt dingen waar Janmaat zich in de jaren ’80 voor zou hebben geschaamd.

De 20% heeft haar fatsoen verloren. We proberen geen voorbeeld meer* te zijn. Verheffen is uit, toegankelijk onderwijs wordt weggewuifd omdat het ‘investeren in jezelf’ zou zijn. We hebben het ideaal opgegeven, omdat ze onhaalbaar lijkt. Omdat steeds maar uitleggen zo vermoeiend is. En iemand met een gemiddeld IQ wordt ook niet zomaar professor. Als je de 80% kunt negeren, hoef je ze ook nergens meer op aan te spreken, hoef je ze ook nergens meer toe te verleiden, hoef je ze ook niet meer te helpen.

*Vroeger was ook niet alles beter in dat opzicht, iets wat momenteel pijnlijk duidelijk wordt met de Eurlingsen en Weinsteins van deze wereld.

Ik besef terdege dat het allemaal een beetje paternalistisch klinkt. Maar ik kan het niet helpen sinds Ada er is. Opvoeden is nu mijn raison d’être. :D

En ok, misschien wil je gewoon geen sociale zekerheid. Maar ga dan niet toestaan dat er mensen klagen dat er ‘tuig’ op straat loopt of dat dat altijd weer die buitenlanders zijn. Of misschien wil je geen duurzame energie. Maar klaag dan niet over de verhoogde kosten voor de waterschappen om de waterstanden en hogere neerslagintensiteit beheersbaar te houden.

De aandacht afleiden is gewoon niet ok. Verwarring schoppen, ik doe het graag, maar zet het niet in als tactiek om de massa te misleiden rondom toekomst bepalende thema’s. Spreek je er tegen uit. En als je denkt dat er bij iemand iets dwars zit, probeer dan te achterhalen wat dat is, accepteer niet het eerste signaal van ontevredenheid (lees: zwarte piet, buitenlanders). Ondermaatse ouderenzorg. Slecht en duur onderwijs. Dure muziek- of sportschool. Politie die onze meldingen negeert omdat ze er geen tijd voor hebben. Laten we dat aanpakken! Gelukkig nieuwjaar! :)

Met vriendelijke groeten,

Maarten

Jep, deze blog van murb is weer een nieuwjaarsrede rijker