Wie is er verantwoordelijk voor de crisis? Wie neemt de verantwoordelijkheid voor de crisis? Wie heeft de verantwoordelijkheid gekregen om een crisis tijdig op te merken? Heeft niemand de verantwoordelijkheid gekregen om een crisis te voorkomen? Mensen, het is nieuwjaar - gelukkig nieuwjaar bij deze -, tijd voor de jaarlijkse nieuwjaarsrede met wederom overvloed aan moraliserend gedachtegoed: over verantwoordelijkheid gesproken.
Toen alles nog simpel was kon je twee dingen doen: liegen of zeggen dat je het gedaan had. “Heb je nu met die stift op de muur getekend, of heb je dat niet?” Liegen is verantwoordelijkheid afschuiven. Toegeven is verantwoordelijkheid nemen. Als je in een groep bent, zeg je hebt een broertje en een zusje, dan kun je allemaal zwijgen over een dergelijke wandaad. Niemand neemt de verantwoordelijkheid en vader en moeder blijven in vertwijfeling achter (en geven hooguit iedereen straf of dreigen daar mee).
In de sociale psychologie is het omstander-effect een bekend fenomeen. Des te groter de groep van mensen die iets verkeerd ziet gaan, des te kleiner de kans dat er iemand ingrijpt. Mogelijk denken ze dat een ander wel ingrijpt, dat het wel meevalt met de situatie omdat de anderen ook niets doen zodat…
We hebben moeite met het nemen van verantwoordelijkheid en helemaal binnen een grote groep. Daarom gaan we met z’n allen zo moeizaam minder autorijden en vliegen ten behoeve van het milieu, daarom gaan we maar door met het kopen van té goedkoop geproduceerde spullen (geen goede werkomgeving (onmenselijke werkomstandigheden, kinderarbeid), onzorgvuldig gebruik van chemicaliën, …).
Is er iemand verantwoordelijk voor het doorbreken hiervan? Trend onder overheden is om te stellen dat de consument de keuze heeft. Diezelfde consument doet echter niets omdat deze danwel getroffen is door het omstanders-effect, danwel denkt “als de overheid het niet doet, waarom ik dan wel?”
Ook veel leiders (op alle niveaus), van wie je toch mag verwachten dat ze serieus verantwoordelijkheid nemen, hebben een hekel aan eigen verantwoordelijkheid. Dus dekken ze zich in: “Enquete hier, dure adviseurs daar (goedkoop is immers duurkoop, ja ja), en anders doen we nog even een marktonderzoek.” En als ze het niet zeker weten verzekeren ze het wel: danwel door hun inkomen al voor het behaalde succes flink hoog te houden zodat ze gemakkelijk kunnen vluchten, danwel (of daarnaast) door het uit te besteden aan verzekeraars (banken zijn daar afgelopen jaren ‘goed’ in gebleken (in beide vormen)) [1].
Met het verkrijgen van verantwoordelijkheden komt ook de morele verplichting om ze onvoorwaardelijk te nemen. Anders zijn het slechts schijnverantwoordelijkheden. Je kunt dan wel manager zijn, een leider ben je pas wanneer je beslissingen onder eigen verantwoordelijkheid neemt. Wanneer je dus verlies neemt bij het maken van een foute beslissing, en alleen winst pakt bij het maken van de juiste.
Het zou, zo voor dit jaar -laten we klein beginnen-, al heel wat zijn wanneer we allemaal leiding zouden nemen over onszelf. Laten we dit jaar onze eigen verantwoordelijkheden serieus nemen. Dat we niet zomaar ons geld bij een wankele bank neerzetten, want “och we hebben toch die bankgarantie?” Dat we dus niet die reis maken naar dat exotische oord (ga eens op vakantie in je eigen slaapkamer?) Dat we dus niet die kiloknallers halen. De verwarming wat lager. En ook geen wegwerpmeubelen (had ik Iekeejaa al genoemd?). Stop met bezetten, ga wat doen. Doen we al?!? Heb je dan al gedacht aan:
De échte weldoener neemt natuurlijk verantwoordelijkheden over van een ander zonder er iets voor terug te nemen. Die helpt iemand die in elkaar wordt getrapt in een steegje (terwijl het de verantwoordelijkheid is van de dader om niemand in elkaar te slaan), die eet volledig vegetarisch (terwijl eigenlijk iedereen gewoon niet iedere dag vlees moet eten), die doet vrijwilligerswerk (waar de overheid (dat zijn wij natuurlijk allen) steken laat vallen). Maar tja, we kunnen natuurlijk niet allemaal een heilige zijn ;).
Als we dus toch allen een klein beetje meer verantwoordelijkheid nemen, dan komt het met die crisissen ook wel goed. Verantwoord, dus goed, nieuwjaar!
[1] In een zekere zin is al het verzekeren het uit de weg gaan van het nemen van verantwoordelijkheid (hoewel het verliezen van een woning door een omvallende boom (over het algemeen) natuurlijk met moeite iemands verantwoordelijkheid te maken is).
Vond je dit leuk, volg me op Mastodon, voeg die RSS, euh ATOM feed toe aan je feedreader, of schrijf je hieronder in op mijn nieuwsbrief.
Dit artikel van murblog van Maarten Brouwers (murb) is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie .