Automatiseren is saaie taken overdragen aan systemen zodat er geld bespaard wordt. Dit kunnen nieuwe taken zijn, waarvan we nooit eerder hadden kunnen bedenken dat we die zouden gaan uitvoeren, maar het kunnen ook werkzaamheden zijn die eerder werden gedaan door mensen. Alleen, is dit niet verkeerd? Dit is na een lange tijd weer een post over duurzame IT.
Nog niet zo lang geleden liep ik rond met de gedachte dat het werkloos maken van mensen misschien wel een wat donkere kant is van automatisering (altijd kritisch blijven, nietwaar?). Maar ik denk dat nu niet meer. Niet alleen om mijzelf gerust te stellen. Niet omdat dit nu eenmaal ‘vooruitgang’ is. En ook niet omdat ik dit gemakkelijk kan zeggen aangezien ik zelf geld verdien met dit automatiseren. En ook niet omdat ik er vanuitga dat het altijd wel weer nieuw (maar bijna altijd hoger opgeleider) werk op levert. Nee, simpelweg omdat goed te automatiseren werk onmenselijk is.
Werk dat goed geautomatiseerd kan worden, en toch door mensen gedaan wordt, is werk waar geen vreugde of liefde meer in zit. Waar geen eer aan te behalen valt.
Akkoord, dus we redden met IT de wereld met het overbodig maken van saaie banen. Maar wat gaan die mensen dan doen die die banen eerder deden? Moeten we dan nieuwe werkgelegenheid creeeren of toch proberen die banen te behouden? Nee, zaken als vliegvelden of pretparken ontwikkelen simpelweg omdat het werkgelegenheid zou creeeren is dom, net zo dom als bezemwagens maar weer af te schaffen en mensen met de bezems de straten laten vegen. Het is het verkeerde uitgangspunt. Werkgelegenheid is er voldoende. We (de samenleving, of de individueen die wel voldoende geld verdienen) willen er alleen (nog) niet voor betalen. Daarnaast hebben we als samenleving arbeidsintensief werk te duur gemaakt door het te veel te belasten (slimme partijen stellen dan ook voor om het belastingtarief aan de onderkant van de arbeidsmarkt sterk te reduceren).
Zoals gezegd, werkgelegenheid is er al: mensen voelen zich veiliger met meer blauw op straat en hebben liever dat hun naasten worden verzorgd met enige persoonlijke aandacht. Veel mensen vinden het zonde wanneer een apparaat na twee jaar functioneren (toevallig de garantieperiode) niet gerepareerd kan worden en dus maar weggegooid moet worden. Netzoals velen het zonde vinden dat gebouwen tegen de vlakte worden gegooid om vervangen te worden door goedkoop te produceren blokken met een grapje. Eigenlijk is er enorm veel vraag naar werk, ook voor de niet zo hoog opgeleiden.
Mensen willen echter ook maximaal rendement door niet teveel te betalen. Daar zit het probleem: arbeid kost geld en de toegevoegde waarde van mensen is vaak moeilijk in geld uit te drukken en dat hebben we nodig voor onze rendementsberekeningen. We kennen tegenwoordig van alles de bodemprijs en dat is het nieuwe referentiepunt geworden. Mensen, natuur en onze eigen lichamen worden op de proef gesteld doordat we de laagste prijs als uitgangspunt nemen: “Ik wil wel biologisch, maar er niet meer dan 10% voor betalen.” De wereld om ons heen saaier en platter. Natuurlijk maakt het uit wat het kost, maar we mogen best vaker stil staan bij de vraag wat het product is wat we willen hebben.
Er is genoeg werk te doen, werk waar mensen voldoening uit kunnen halen, de wereld voor iedereen, of juist het behulpbehoevende individu in de buurt, beter kunnen maken. Werk dat niet geautomatiseerd kan worden, of zou moeten, worden omdat daarbij zaken verloren gaan. Dus laat maar komen die caissièrelose supermarkten, schoonmaakrobots, kaartautomaten, inpakmachines, online winkels. Automatisering van onmenselijk werk moet het ons mogelijk te maken om kwaliteiten die in de loop der jaren verloren zijn gegaan weer mogelijk te maken. En misschien is dat wel een mens op het station, maar dan niet voor de saaie klusjes (zelfreinigende toiletten in de trein zou ook best een uitkomst kunnen zijn tijdens de treinreis), maar om de mensen die het niet lukt te helpen en de boel enigszins in de gaten te houden.
Maar hoe komen we aan het geld hiervoor? Dankzij automatisering worden zaken steeds goedkoper. Daarnaast is momenteel aan geld helemaal geen gebrek. In plaats van deze besparingen te zien als winst waarmee we kwantitatieve vooruitgang kunnen boeken kunnen we ook weer leren een deel van dat geld uit te geven aan kwaliteit: dat iedereen weer kan juichen om de smaak van echt lékker eten, de aandacht die er is voor de ouderen en de persoonlijke aandacht door blauw op straat (ik richt me nu op de onderkant van de arbeidsmarkt, maar dit geld kan dus ook goed besteed worden aan het stimuleren van experimenten (échte innovatie)).
Er is niets mis met efficiëntie, maar we moeten het geld dat daardoor vrij komt niet keer op keer blijven inzetten om als maar meer efficiëntie te bereiken, alsof dat een doel is. Het doel blijft een mooi en gelukkig leven. Laten we dat niet uit het oog verliezen (en zo sprak salonsocialist murb).
Vond je dit leuk, volg me op Mastodon, voeg die RSS, euh ATOM feed toe aan je feedreader, of schrijf je hieronder in op mijn nieuwsbrief.
Dit artikel van murblog van Maarten Brouwers (murb) is in licentie gegeven volgens een Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie .